Najważniejsze czasy w języku angielskim

Jakie są najważniejsze czasy w języku angielskim? To pytanie, na które bardzo chcę odpowiedzieć, ponieważ uważam, że polscy uczniowie angielskiego, zamiast zapamiętywać wszystkie czasy, powinni się skupić na tych, których native speakerzy faktycznie używają na co dzień. Nie musisz znać wszystkich czasów. Wystarczy, że opanujesz te, które faktycznie się przydadzą.

Wszystko o czasach

Jeśli poprosisz nauczyciela lub ucznia angielskiego o wymienienie wszystkich czasów w języku angielskim, najprawdopodobniej dostaniesz taką listę:

• present simple
• present continuous
• present perfect
• present perfect continuous
• past simple 
• past continuous 
• past perfect
• past perfect continuous
• future simple
• future perfect
• future continuous
• future perfect continuous

Bez wątpienia taka lista bywa bardzo przydatna, gdy chcemy uporządkować zagadnienia językowe. Wiele podręczników właśnie tak systematyzuje wiedzę na temat czasów.

Na większości stron do nauki angielskiego znajdziesz informację, że język angielski ma 12 czasów. Skąd bierze się ta liczba? Część językoznawców i nauczycieli wskazuje trzy główne czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły. Każdy z nich występuje w czterech aspektach: simple, continuous, perfect i perfect continuous. A zatem trzy (czasy) pomnożone przez cztery (aspekty) daje razem dwanaście „czasów”. W rzeczywistości to jednak nie 12 czasów, ale 12 różnych form czasownikowych.

Niektórzy pasjonaci gramatyki twierdzą nawet, że czasów jest trzynaście, ponieważ przyszłość można wyrazić także konstrukcją going + bezokolicznik.

Kiedy natomiast zobaczyłem poniższą tabelę z 24 czasami, prawie spadłem z krzesła:

Zazwyczaj używamy określenia „strona bierna”, a nie „czas bierny”. Istotą strony biernej jest skupienie uwagi nie na wykonawcy czynności, ale na podmiocie, który jest odbiorcą tej czynności.

Ile jest czasów w języku angielskim?

W staroangielskim były tylko DWA czasy: teraźniejszy i przeszły.

To może nie być zbyt pomocna odpowiedź dla uczących się angielskiego ze względu na ogromną liczbę różnych form czasownikowych i aspektów, które są do opanowania.

Tak czy inaczej gramatycy angielscy zazwyczaj wyróżniają DWA czasy morfologiczne. Czasy teraźniejszy i przeszły mogą być wyrażone jednym słowem – przez dodanie końcówki. Na przykład dodajemy -ed do walk, aby utworzyć formę przeszłą walked. Ale pojawia się tu pewien haczyk.

Declerck (2006, s. 24) twierdzi:

nie ma podstaw, by z góry zakładać, że czas można wyrażać tylko morfologicznie, a nie również za pomocą czasowników posiłkowych (...) wszystkie formy czasowe poza czasami teraźniejszym i przeszłym są formami złożonymi. W formie złożonej pierwszy czasownik posiłkowy (operator) występuje morfologicznie w czasie teraźniejszym lub przeszłym. 

Zgodnie z tym poglądem czasownikami posiłkowymi mogą być zarówno have, jak i will. Oba słowa występują w formie teraźniejszej lub przeszłej – jako will i would oraz have i had. 

Nie chcę się tutaj szczegółowo zajmować czasami warunkowymi (would) ani czasami warunkowymi perfect (would have). Wskazuję jedynie, że niektórzy współcześni gramatycy uznają istnienie czasu przyszłego (will) oraz czterech czasów opartych na formie have, znanych jako czasy perfect. 

Podsumowując, dyskusja o tym, ile czasów istnieje w angielskim, nadal trwa. Osoby uczące się angielskiego mogą po prostu przyjąć, że mamy 12 głównych aspektów dwóch podstawowych czasów – przeszłego i teraźniejszego.

Czy istnieje w języku angielskim czas przyszły?

Być może zastanawiasz się, dlaczego w ogóle toczy się dyskusja na temat istnienia czasu przyszłego w angielskim. Wątpliwości językoznawców wynikają z tego, że odniesienia do przyszłości wymagają użycia czasownika posiłkowego takiego jak will czy might. Pod względem technicznym will w zdaniu „I will play a few songs for you” nie tworzy osobnego czasu, ponieważ jest jedynie aspektem czasu teraźniejszego.

Przyszłość w angielskim wyrażamy zwykle za pomocą will lub going to, które pełnią funkcję czasowników posiłkowych. W związku z tym, forma głównego czasownika pozostaje niezmieniona. Forma play w „I will play” się nie zmienia. Oznacza to, że sposób wyrażania przyszłości nie spełnia kryteriów czasu morfologicznego.

Jest jeszcze jedna kwestia dotycząca tego, jak mówimy o przyszłości. Zobaczmy dwa przykłady:

• That will be John at the door right now
• I’m going right now

Widać z nich, że mówienie o przyszłości nie zawsze wymaga użycia czasu przyszłego.

Ponadto w języku angielskim powszechnie wykorzystuje się czas teraźniejszy (zarówno simple, jak i continuous) do wyrażania przyszłości:

• The bus leaves at 7 p.m.
• We’re meeting tomorrow at midday

Jakie są najważniejsze czasy w języku angielskim?

Na potrzeby tego tekstu za najważniejsze czasy w języku angielskim uznaję te, których biegli użytkownicy języka używają najczęściej w codziennej komunikacji.

W mniej więcej 95% komunikacji będziesz potrzebować następujących czasów:

• present simple
• present perfect
• present perfect continuous
• past simple

Moje doświadczenie i logika wskazują, że skupianie się na future perfect, future continuous czy future perfect continuous to ogromna strata czasu. To niesamowite, ilu nauczycieli wciąż zmusza uczniów do nauki tak rzadko używanych i niepraktycznych elementów angielskiej gramatyki.

Po namyśle łatwo zauważyć, że w zwykłej rozmowie bardzo rzadko używa się czasu future perfect: „By this time next month, I will have lived in Poland for two years”. Zdecydowanie częściej stosuje się present perfect continuous, aby podkreślić, jak długo się gdzieś mieszka:

I've been living in Poland for two years.

Podobnie nonsensowne jest użycie czasu future continuous: „This time next month, I’ll be travelling around Italy”. Owszem, możesz tak powiedzieć, kiedy naprawdę czekasz na coś albo jesteś w marzycielskim nastroju. Ale w codziennych rozmowach takie formy prawie się nie zdarzają.

Zastanawiałem się też, czy nie dodać do mojego zestawienia czasu future simple. Rodzimi użytkownicy języka używają go bardzo często: 

I think I’ll have another biscuit,

Don’t worry John, I’ll take you to the airport on Saturday. 

Jednak – ze względu na to, że ten czas służy zwykle do mówienia o nieplanowanej przyszłości oraz do podejmowania spontanicznych decyzji – wybrałem cztery wymienione wcześniej czasy. Mają one kluczowe znaczenie dla podtrzymywania rozmowy oraz opowiadania o doświadczeniach życiowych.

Czas present continuous

Czas present continuous nie należy do tych, które często pojawiają się w codziennych rozmowach. Przecież pijąc piwo z przyjacielem w pubie, raczej nie zaczynasz nagle mówić o tym, co właśnie robisz, prawda? „Oh, John, I’m drinking a beer at the moment! And you?”

Kiedy mówimy o tym, co się dzieje wokół chwili obecnej, czas present continuous może okazać się przydatny: „I’m working on a big project at the moment”. Jednak nawet w takich sytuacjach wielu biegłych użytkowników angielskiego wybierze present perfect continuous, który pozwala powiązać to, co działo się ostatnio, z tym, co jest aktualne w teraźniejszości: 

I’ve been working on a big project lately.

Spersonalizuj najczęściej używane czasy

Na tym blogu często podkreślam wagę personalizowania słów, zwrotów i struktur gramatycznych. 

Aby opanować czasy takie jak present perfect, rozwiązaniem nie jest wykonanie setek ćwiczeń typu „uzupełnij lukę”. Należy raczej tworzyć jak najwięcej spersonalizowanych zdań (takich, które odnoszą się do ciebie) z daną strukturą gramatyczną. Dzięki temu tworzysz emocjonalną więź z materiałem, którego się uczysz.

Moje spersonalizowane zdania w czasie present perfect:

• I’ve never been to Switzerland but I’d like to go
• I’ve been to Berlin three times
• I’ve taught English in five countries – Serbia, Bosnia, Ukraine, Poland and the UK

Możesz także pisać prawdziwe historie, aby poćwiczyć najczęściej używane czasy w języku angielskim. Dzięki temu połączysz takie czasy jak present perfect i past simple:

Pytanie: Have you been to America?

Odpowiedź: Yes, I have. In 2008, I went on a six-week camping tour around the entire country. I visited cities like New Orleans, Chicago and Los Angeles and famous National Parks, such as the Grand Canyon and Yellowstone.

Podsumowanie – czasy angielskie, które warto znać

Moja rada dla uczniów angielskiego: nie wpadajcie w panikę z powodu całego systemu gramatycznego. W rzeczywistości nie trzeba uczyć się wielu czasów, by swobodnie rozmawiać. Zapomnijcie o future perfect i zacznijcie pisać historie o waszych doświadczeniach życiowych, używając present perfect oraz past simple. Opowiadajcie o codziennych nawykach w present simple. Najważniejsze czasy w języku angielskim to te, które pozwalają prowadzić wartościowe rozmowy z innymi.

Źródło

Declerck, R. (2006). The Grammar of the English Tense System: A Comprehensive Analysis, Berlin: Mouton de Gruyter